بهطوری که به عقیده آنها خیلی از این روشها مانند سونوگرافی 3بعدی و 4بعدی بدون دلیل تجویز میشوند که تبعات آن شامل آسیبهای وارده به جنین است؛ آسیبهایی که کاملا برگشتناپذیرند و شامل نارساییهای مختلف و حتی سقط میشوند. همچنین قرارداشتن دستگاههای رادیولوژی در کنار اتاقهای سونوگرافی باعث عواقب خطرناک برای جنینهای مادران باردار میشود. از سوی دیگر دادن مجوز به مراکز پرتودرمانی در مناطق مسکونی فشرده و پرتردد شهری باعث وارد شدن ضررهایی به مراجعان و حتی رهگذران خواهد شد.
دکتر عبدالرسول صداقت، رئیس انجمن رادیولوژی ایران در رابطه با خطرات احتمالی پرتوها به همشهری اینطور توضیح میدهد: مرکزی که برای تشخیص و تصویربرداری تأسیس میشود، باید شرایطی داشته باشد که این شرایط مجموعهای از قوانین مصوب در مجلس، سازمان انرژی اتمی و وزارت بهداشت است. با تصویب همه این شرایط استاندارد، باز باید به خطرات اشعه توجه داشته باشیم. در این مراکز تمامی کارکنان باید دارای نشانگری باشند به نام فیلمبج.
به عقیده او در مدتی که کارکنان شامل پزشک و کارشناسان و تکنیسین مشغول کار با اشعه هستند، نشانگر، میزان اشعهای که به آنها رسیده را ضبط میکند و در پایان ماه این میزان کنترل میشود. اگر این میزان بیش از حد مجاز باشد، به مسئول فنی آن مرکز گزارش میشود که کاربر مربوطه مثلا باید 2ماه از محل کارش دور باشد. با توجه به این قوانین ما نگرانی از بابت سلامت کارکنان نداریم چون هم آموزش دیدهاند و هم میدانند در چه شرایطی باید از این تشعشعات استفاده کنند.
به گفته دکتر صداقت در واقع با استفاده از اشعه، کاری برای بیماران انجام میشود که هم زیان دارد و هم نفع ولی ما زمانی دست به این کار میزنیم که نفعش بیشتر از زیانش باشد.
وی توضیح میدهد: در انجام رادیوگرافی تشخیصی هم دنبال منافعی هستیم که از ضررهای اشعه بیشتر است. اما چند نکته در اینجا مطرح میشود و آن این است که بیمار حق ندارد سر خود به مراکز رادیولوژی مراجعه کند و درخواست رادیوگرافی داشته باشد بلکه باید اول توسط پزشک ویزیت شود و در ضمن پزشکی هم که درخواست تصویربرداری میکند باید بیمار را کاملا معاینه کرده باشد که مطمئن شود کدام روش تصویربرداری مطمئنتر و کمخطرتر است.وی در ادامه خاطرنشان میکند: بخش رادیولوژی هم باید از کارکنانی استفاده کند که آموزش کامل دیده باشند چون بخش رادیولوژی بسیار حساس است و دیگر بخش آموزشی ندارد و از کادر در حال آموزش نباید در آن استفاده کرد. «زنان باردار در این بخشها باید اطلاع دهند که باردارهستند و همچنین زنان در سنین باروری هم درصورت مشکوکبودن به بارداری باید ابتدا تحت آزمایشهای بارداری قرار گیرند و بعد رادیولوژی شوند.»
رئیس انجمن رادیولوژی در ادامه میافزاید: در مورد زنان باردار هم باید گفت که در 3هفته اول بارداری اشعه هیچگونه خطری برای جنین ندارد چون جنین در این هفتهها متشکل از مجموعههای سلولی است که درصورت از بین رفتن باز هم قادر به تشکیلشدن هستند اما خطرناکترین مرحله بارداری هفته 4 تا 14 است؛ یعنی زمانی که ارگانهای جنین در حال شکلگیری هستند. در این زمان اشعه خطرات برگشتناپذیری دارد.
برای همین بین این هفتهها باید بیشترین دقت صورت گیرد. در هفتههای بعدی هم به راحتی نواحی شکم و لگن در معرض اشعه قرار نمیگیرند مگر اینکه جان مادر در معرض خطر باشد و مثلا در معرض نارسایی کلیه قرارگرفته باشد. وی در توضیح دیگر خطرات این تشعشعات اینطور بیان میکند: بهطور کلی اشعه در بافتهایی از بدن بیشترین اثر را دارد که این بافتها فعالیت سلولی بالایی دارند؛ مثل تیروئید، قرنیه، تخمدان و بیضه. این ارگانها حساس به اشعه هستند و ما توصیه میکنیم که اگر قرار است فرد از ناحیه شکم مورد اشعه قرار گیرد، در ناحیه لگن، لایه سربی قرارگیرد تا کمترین اشعه به آن برسد. لازم به ذکر است که این ارگانها در همه سنین حساسند ولی در سنین کودکی و پیری از حساسیت بیشتری برخوردارند.
در این میان دکتر شهرام سیفاللهی، متخصص پزشکی هستهای نیز معتقد است: هر گونه اشعهای که بدن دریافت میکند، بستگی به نوع اشعه و زمان بارداری دارد. ممکن است حداکثر تأثیر یک انرژی، افزایش سقط جنین باشد یا حتی ناهنجاریهای مادرزادی ولی در برخی موارد هم ممکن است انرژی یا اشعه هیچ گونه اثری روی جنین و مادر نداشته باشد. ولی در هر حال توصیه بر این است که به غیر از موارد اورژانسی درمانهای رادیواکتیو و رادیولوژی روی بیماران و زنان باردار انجام نشود. البته این کار ممکن است برای مادر مشکل عمدهای ایجاد نکند ولی برای جنین قبل از 12هفتگی، میزان سقط افزایش مییابد و در هفته 8 تا 20 ناهنجاریهای مادرزادی بسته به نوع تشعشع و میزان درمعرض اشعه بودن ایجاد خواهد شد. به عقیده وی این در حالی است که توصیه بر این است که از سونوگرافیهای 3بعدی و 4بعدی علاوه بر رادیولوژی در این دوران پرهیز شود چون متأسفانه میزان این سونوگرافیها در حال افزایش است.
البته به عقیده دکتر سیفاللهی این نکته را هم نباید از نظر دور کرد که کاربران این اشعهها، بیشتر از بیماران در معرض خطر تشعشعات هستند چون تأثیر اشعه 2نوع است؛ یک نوع آن با حد اشعه ارتباط دارد که بیشتر از آن آثار بیولوژیک ایجاد میکند و نوع دیگرش قابلپیشبینی نیست و بستگی به فرد و ژنتیک او دارد. ولی بهطور کلی سطوح تشعشع افراد جامعه و بیماران کمتر از کاربران آن است.
دکتر سیفاللهی در پایان خاطرنشان میکند: همچنان که ترس از اشعه باید هر چند وقت یکبار به مردم هشدار داده شود، باید در مورد عواقب ترس نابهجا از آن هم توضیح داده شود چون در خیلی از موارد منفعت به کار بردن این تشعشعات بیشتر از ضرر آن است.